Jesteśmy niezależnym, apolitycznym i samorządnym stowarzyszeniem polskich sędziów.
Naszą główną misją jest obrona wolności i praw obywatelskich, fundamentu demokratycznej Polski, należącej do Unii Europejskiej.
Działamy od ponad 25 lat, w tym w międzynarodowych organizacjach sędziowskich Skupiamy ponad 3 500 sędziów, najwięcej w Polsce.

Stanowisko nr 24/2016 Porozumienia samorządów zawodowych i stowarzyszeń prawniczych

 Warszawa, dn. 24 października 2016 r.

 

                                                      Stanowisko nr 24/2016

Porozumienia samorządów zawodowych i stowarzyszeń prawniczych

dot. zmian w obszarze regulacji postępowania karnego proponowanych w projekcie ustawy o zmianie ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania

sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki oraz niektórych innych ustaw               (Druk Sejmowy nr 851)

Porozumienie samorządów zawodowych i stowarzyszeń prawniczych wyraża dezaprobatę wobec zmian w obszarze regulacji postępowania karnego proponowanych w projekcie ustawy o zmianie ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki oraz niektórych innych ustaw (Druk Sejmowy nr 851).

Zawarta w art. 8 tego projektu propozycja uzupełnienia treści art. 5 ustawy z dnia 10 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz.U. poz. 1070), przewidująca uchylenie przez sąd odwoławczy wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do uzupełnienia postępowania przygotowawczego, jeżeli prokurator wystąpi z wnioskiem o zwrot sprawy do pierwszego stadium procesowego, stanowi zaprzeczenie fundamentalnemu we współczesnym procesie karnym w demokratycznych państwach prawnych podziałowi ról procesowych. Rozwiązanie normatywne, zgodnie z którym wniosek organu prokuratorskiego o przekazanie sprawy do postępowania przygotowawczego stanowi absolutną determinantę uchylenia przez sąd odwoławczy wyroku sądu pierwszej instancji, w sposób jawny narusza zasadę sądowego wymiaru sprawiedliwości (art. 175 Konstytucji RP), z której wynika bezwzględne i wyłączne uprawnienie sądu do wiążącego rozstrzygania o przedmiocie procesu karnego. Związanie sądu odwoławczego w ramach proponowanego rozwiązania wnioskiem prokuratora i jego oceną w kwestii potrzeby uzupełnienia postępowania przygotowawczego oznacza zarazem wyraźne naruszenie zasady samodzielności jurysdykcyjnej sądu sformułowanej w art. 8 KPK, która zakłada, że do sądu należy rozstrzyganie wszelkich zagadnień faktycznych i prawnych i że nie jest w tym zakresie związany rozstrzygnięciem innego organu. Przesądzanie przez prokuratora za pośrednictwem wskazanego wniosku o losach postępowania sądowego i w określonym wyżej zakresie o wynikach sądowej kontroli odwoławczej stanowi zarazem naruszenie konstytucyjnego prawa do sądu (art. 45 Konstytucji RP), oznacza bowiem „ucięcie” możliwości obrony swoich interesów przez oskarżonego przed niezawisłym sądem w ramach procedury ukształtowanej w zgodzie z wymogami sprawiedliwości, rzetelności i jawności. W tym kontekście nie może ujść uwagi, że analizowane uprawnienie prokuratora może prowadzić do pozbawienia oskarżonego prawa do uzyskania wyroku uniewinniającego, nie ma bowiem żadnych gwarancji, że w ślad za przekazaniem sprawy do postępowania przygotowawczego nie będzie dochodziło do umorzenia postępowania karnego. Zachodzi obawa, że będzie ono celowo wykorzystywane, aby nie doprowadzić do prawomocnego uniewinnienia, świadczącego o „przegranej” organu prokuratorskiego. Nie można również tracić z pola widzenia niebezpieczeństwa występowania przez prokuratora z wnioskiem o zwrot sprawy do uzupełnienia postępowania przygotowawczego w celu odzyskania władztwa nad przedmiotem procesu, pozwalającego mu na umorzenie postępowania wobec określonych osób ze względów, które należałoby rozpatrywać w kategoriach faktycznego oportunizmu, nie mającego oparcia w obowiązujących rozwiązaniach karnoprocesowych.

Wymaga podkreślenia, że podniesione uwagi nie wyczerpują całości zastrzeżeń, jakie wywołuje rozwiązanie poddane krytycznej ocenie. W znacznej mierze dotyczą one w takim samym stopniu propozycji zawartej w przedstawionym na początku projekcie i rozwiązania, którego uzupełnienie ma ona stanowić, przewidzianego w art. 5 ustawy z dnia 10 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz.U. poz. 1070). Biorąc pod uwagę, że zostały one szerzej przedstawione przez część środowiska prawniczego w opinii do projektu powołanej ustawy (opinia KIRP stanowiąca załącznik do Druku Sejmowego Nr 451) można poprzestać w ramach prezentowanego stanowiska na podkreśleniu, że wskazane rozwiązania oznaczają podważenie wyjątkowego charakteru instytucji zwrotu sprawy do uzupełnienia postępowania przygotowawczego, o którym przesądzają konsekwencje jej zastosowania w postaci cofnięcia procesu karnego do pierwszego stadium i ustania zawisłości sprawy przed sądem mimo uprzedniego wniesienia zasadniczej skargi karnej. W ich świetle zwrot sprawy oznacza wyłom w zakresie realizacji zasady ciągłości rozprawy i prowadzi do zaburzenia modelowego przebiegu procesu sądowego. Symptomatyczne jest to, że wyjątkowy charakter wskazanej instytucji jest respektowany na gruncie uregulowań Kodeksu postępowania karnego, określających warunki zawężające możliwość cofnięcia procesu karnego ze stadium jurysdykcyjnego do postępowania przygotowawczego (art. 344 a KPK), podczas gdy jego zdeprecjonowanie następuje na gruncie przepisów usytuowanych poza wymienionym Kodeksem, zamieszczonych – co zasługuje na szczególne zaakcentowanie – w ustawie przewidującej zmianę tego Kodeksu. Z perspektywy standardów prawidłowej legislacji nie sposób oprzeć się wrażeniu, że umiejscowieniu poddanych ocenie rozwiązań w płaszczyźnie normatywnej towarzyszy zamiar utrzymania ich „w cieniu”.

 

 

 Przewodniczący Porozumienia                                          Sekretarz Porozumienia

 R.pr. Dariusz Sałajewski                                                    Dr Paweł Skuczyński

 

 

 

Komunikaty

Media