Jesteśmy niezależnym, apolitycznym i samorządnym stowarzyszeniem polskich sędziów.
Naszą główną misją jest obrona wolności i praw obywatelskich, fundamentu demokratycznej Polski, należącej do Unii Europejskiej.
Działamy od ponad 25 lat, w tym w międzynarodowych organizacjach sędziowskich Skupiamy ponad 3 500 sędziów, najwięcej w Polsce.

Spotkanie Światowej Unii Sędziów

Jesienne zebranie Światowej Unii Sędziów odbyło się w miejscowości Foz do Iguacu położonej na granicy trzech państw - Argentyny, Pragwaju i Brazylii. W listopadzie temperatura przekracza tam 30 stopni Celsjusza i czuć już zbliżające się lato. Piękne okoliczności przyrody i wyśmienita pogoda były jedynie tłem dla codziennych, wielogodzinnych spotkań, odbywanych w hotelowej sali konferncyjnej. Program obejmował zarówno posiedzenia Światowej Unii Sędziów jak i Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów, a jeden z dni poświęcony był w całości konferencji na temat ochrony środowiska.

 

Od początku pobytu uczestnicy spędzali całe dnie na debatach o problemach państw członkowskich. Przerwy wypełnione były rozmowami kuluarowymi, posiłkami i krótkim wypadem do pobliskich wodospadów i hydroelektrowni. Na marginesie zauważyć można, iż Hydroelektrownia Binacional Itapu, była jednym ze sposnorów zorganizowanego spotkania. Wejście w porozumienie ze spółką prawa handlowego, która przenaczyła pieniądze na zjazd sędziów z całego świata, z pewnością wzbudziłoby u nas emocje i pytania o niezawisłość sędziowską, jednak w Brazylii nie wydawało się to być problemem.

Przechodząc do merytorycznej części sprawozdania rozpocznę od przedstawienia zagadnień poruszanych podczas spotkania grupy europejskiej. Zdominowana ona została przez sprawę turecką. Nasi koledzy w Turcji walczyli od dłuższego już czasu o poparcie Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów w ich walce o niezawisłość sędziowską. Ingerencja władzy wykonawczej w kompozycję i funkcjonowanie tamtejszej Krajowej Rady Sądownictwa spowodowała wypaczenie istoty działania tego podmiotu oraz jego rolę w strzeżeniu niezawisłości sędziów. Członkowie Krajowej Rady Sadownictwa zostali arbitralnie usunięci ze swoich stanowisk przez władzę wykonawczą i zastąpieni osobami wskazanymi przez tę władzę. Tworzenie prawa w Turcji nie zapewnia przestrzegania zasady trójpodziału władz i odbywa się bez konsultacji ze środowiskami prawniczymi. Takie arbitralne narzucanie rozwiązań powoduje znaczne trudności w późniejszym stosowaniu prawa. W obronie niezawisłości sądownictwa w Turcji stanęło zarówno Europejskie Stowarzyszenie Sędziów jak i organizacje prawnicze powołane do umacniania zasad demokracji - takie jak MEDEL. Rezolucje przyjęte przez te podmioty wyrażały dezaprobatę dla poczynań władzy wykonawczej i przypominały podstawową zasadę demokratycznego państwa jaką jest trójpodział władz. Zaznaczenia wymaga fakt, iż determinacja stowarzyszenia tureckiego wraz ze wsparciem udzielonym przez organizacje międzynarodowe przyniosła pozytywny efekt w postaci wyboru na przewodniczącego Krajowej Rady Sądownictwa osoby niezależnej. W przyjętej na obecnym spotkaniu rezolucji, którą zaaprobowało także szersze gremium, czyli Światowa Unia Sędziów, po raz kolejny wyrażono zaniepokojenie o los sędziów i prokuratorów w Turcji oraz udzielono wsparcia w walce o niezawisłość i niezależność w działaniu oraz respektowania zasady trójpodziału władzy. Ponadto sędziowie europejscy zgodzili się na propozycję przedstawicieli Tureckiego Stowarzyszenia Sędziów YARSAV i wystosowali list do członków Krajowej Rady Sądownicwa, w którym grtulowali wyboru i zachęcali do ścisłej współpracy z Europejskim Stowarzyszeniem Sędziów na gruncie przestrzegania podstawowych standardów niezawisłości i niezależności sędziwskiej oraz trójpodziału i sepracji władz - takich jak unikanie ryzyka przenoszenia sędziów przez nieuprawnione do tego podmioty czy nieokreślone zasady postępowań dyscyplinarnych.

Wszystkie powoływane w niniejszym raporcie rezolucje, listy do władz i oświadczenia EAJ i IAJ znaleźć można na stronie internetowej Światowej Unii Sędziów www.uim-iaj.com .

Swoje problemy w sądownictwie przedstawiła także Grecja. Uchwalono tam ustawę redukującą wynagrodzenia sędziów o 60%, co było przedmiotem reakcji Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów i wydania rezolucji na posiedzeniu w St. Gallen w Szwajcarii wiosną 2013r. W wyniku tego działania oraz uchwały podjętej przez Trybunał Konstytucyjny, który zakwestionował zgodność z konstytucją takiego obniżenia wynagrodzenia sędziów, rząd Grecji zobowiązany został do podjęcia inicjatywy ustawodawczej mającej na celu zmianę tego uregulowania. Choć wyrok Trybunału Konstytucyjnego a także decyzja Parlamentu jednoznacznie obligowały rząd, to postanowienia tego orzeczenia zostały zignorowane i rząd nie podjał żadnej akcji w celu zmiany prawa. Przedstawiciele Stowarzyszenia Sędziów Greckich zwrócili się zatem do Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów, aby uchwaliło rezolucję nakłaniającą Ministra Sprawiedliwości do uczynienia stosownych kroków w celu powrotu do wynagrodzenia sędziów na poziomie z 2012r. Pomysł wydania rezolucji przez EAJ wzbudziło kontrowersję, wobec faktu, iż zadaniem rezolucji jest przypominanie o konieczności przestrzegania pewnych ogólnych zasad demokretycznego państwa prawa, a nie ingerowanie w konkretne rozwiązania legislacyjne. Wobec powyższego zadecydowano o wystosowaniu listu do Ministra Sprawiedliwości Grecji zawierającym adnotację, iż w braku dalszej reakcji na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, EAJ podejmie w tej kwestii rezolucję.

Portugalskie Stowarzyszenie Sędziów zgłosiło kryzysową sytuację jaka ma obecnie miejsce w Timorze Wschodnim. Jest to państwo będące do 1975r. kolonią portugalską i z tego tytułu posiadające tam również jurysdykcję Portugalii oraz sędziów portugalskich tam orzekających. Po uzyskaniu niepodległości sędziowie nadal sprawowali swoje funkcje i służyli pomocą merytoryczną. Jednak w ostatnich dniach rząd Timoru Wschodniego postanowił usunać sędziów portugalskich i wyznaczył im 48 godzin na spakowanie swoich rzeczy a następnie wydalił z kraju. Sędziowie ze stowarzyszenia przedstwili tą dramatyczną sytuację prosząc o jakąkolwiek reakcję EAJ. Prawdopodobnie u podstaw takiego zachowania rządu Timoru Wschodniego stoi fakt wydawania przez sędziów portugalskich niekorzystnych wyroków dla przedstawicieli rządu. Z uwagi na usytuowanie geograficzne Timoru Wschodniego powstała kontrowersja, która z organizacji - Światowa Unia Sedziów czy Europejskie Stowarzyszenie Sędziów winno zająć się sprawą. Ostatecznie postanowiono przedstawić problem gronu przedstawicieli wszystkich krajów skupionych w Światowej Unii Sędziów (Central Council) i podjąć rezolucję przez Światową Unię Sędziów. W rezolucji tej czytamy, że decyzje rządu i parlamentu Timoru Wschodniego stanowią zagrożenie dla podstawowych zasad niezawisłości i niezależności sądownictwa. Są także poważnym atakiem na praworządność w tym kraju i naruszają zasadę współpracy międzynarodowej. Światowa Unia Sędziów podejmuje tę rezolucję sprzeciwiając się pogwałceniu zasady trójpodziału władz oraz niezależności władzy sądowniczej i żąda zaprzestania ingerencji rządu w sądownictwo.

Powyższe zagadnienia dotyczyły krajów europejskich, jednak warte wspomnienia są także kwestie poruszane przez kraje położone na innych kontynentach a zaprezentowane na plenarnym zgromadzeniu Światowej Unii Sędziów.

Urugwaj wyraził swoją dezaprobatę wynikającą z tego, że pensje sędziów nie są równoważne uposażeniom otrzymywanym przez członków parlamentu. Sędziowie z tego kraju utrzymywali, iż zgodnie z zapisami prawa powinni dostawać wynagrodzenie w takiej samej wysokości i zaproponowali przyjęcie przez Światową Unię Sędziów rezolucji wspierającej stowarzyszenie urugwajskich sędziów w walce o zrównanie ich uposażeń. Swoje stanowisko przedstawili szerszemu gremium w ostatnim dniu obrad, dlatego też podjęto decyzję o odroczeniu w czasie uchwalenia rezolucji, do chwili zbadania faktycznych podstaw i przepisów prawa, których obroną ma zająć się przedmiotowa rezolucja. Głosowanie nad nią miałoby się odbyć w drodze elektronicznej. Podobne rozwiązanie przyjęto wobec innch krajów, które dopiero na plenarnym posiedzeniu prezentowały problemy w swoich krajach i domagały się podjęcia zdecydowanych i natychmiastowych kroków przez Światową Unię Sędziów (IAJ). Wzbudziło to szereg protestów pozostałych członków IAJ, którzy podnosili, iż niemożliwe jest głosowanie nad rezolucją, której podstaw uchwalenia się nie zna, a czasem brakuje nawet stosownego tłumaczenia tekstu na jeden z trzech obowiązujacych jezyków (angielski, francuski, hiszpański). Wywołało to także dyskusję na temat harmonogramu obrad i umieszczenia na końcu spraw istotnych dla państw członkowskich a poświęcanie zbyt dużo czasu na wysłuchiwanie sprawozdań i raportów, które i tak przesyłane są przed zebraniem drogą elektroniczną. Postulowano opracowanie ścisłych zasad procedowania nad uchwalaniem rezolucji na przyszłość. Oprócz Urugwaju sytuacje w swoich krajach przedstawiło także Kongo, Afryka Pałudniowa, Irak i Peru. Tytułem krótkiego podsumowania można powiedzieć, iż w krajach tych doszło, zdaniem prezentujących, do pogwałcenia podstawowych zasad niezawisłości sędziowskiej i trójpodziału władz oraz do ingerencji władzy wykonawczej w sądownictwo. W Republice Kongo usunięto z urzędu 35 strajkujacych sędziów, którzy domagali się wypłacenia zaległego wynagrodzenia w kwocie odpowiadającej statusowi sędziego. Jak wyjaśniono, sędziowie w Kongo mają prawo do strajku. W Afryce Południowej i Iraku domagano się wsparcia dla sędziów majacych odwagę występować w obronie niezawisłości. Sytuacja w Peru związana była z wynagrodzeniami sędziów, które pomimo dwukrotnego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o ich niekonstytucyjności, nadal nie zostały dostosowane do poziomu adekwatnego do treści tych orzeczeń. Zmusiło to sędziów peruwiańskich do złożenia skargi do Międzyamerykańskiej Komisji Praw Człowieka (Inter - American Commission of Human Rights) i domagania się wsparcia ich stanowiska przez Światową Unię Sędziów. Wskazywali oni na przepisy prawa zapewniające sędziom wynagrodzenie adekwatne do poziomu bezpieczeństwa ekonomicznego sędziego oraz jego rodziny i zapewniające niezawisłość sędziowską. Jak już wspomniano wyżej, żadnej z tych rezolucji nie podjęto na sesji plenarnej i obiecano zająć się prezentowanymi kwestiami niezwłocznie po zakończeniu obrad.

Konferencja poświęcona ochronie środowiska zajęła cały dzień i podzielona została na dwie grupy problemowe. Pierwsza z nich dotyczyła zasad obowiązujących w prawie ochrony środowiska a druga edukacji i świadomości prawnej. Prelegenci skupiali się w swoich wystąpieniach na opisywaniu aktywności różnych grup zawodowych m.in. ekonomistów i biznesmenów dążącyh do pogodzenia ich działalności z ochroną środowiska, a także wykorzystywaniem naturalnych źródeł energii bez potrzeby nadmiernego lub nieuzasadnionego niszczenia zasobów ziemii. Zauważono także potrzebę stworzenia zasad prawa ochrony środowiska, które będą obowiązywały wszystkie państwa i stanowiły standardy postępowania na przyszłość. Wskazano na potrzebę stworzenia instytucji prawa międzynarodowego zajmującej się prawem ochrony środowiska oraz wymianą informacji w drodze elektronicznej, to jest poprzez twierzenie portali tematycznych. Prezentacje trwające kilka minut i moderowane przez wyznaczone osoby, stanowiły wstęp do szerszej dyskusji i pytań pochodzących z sali. Uczestnicy konferencji wykazywali duże zainteresowanie przedstawiana tematyką, chętnie brali udział w dyskusji i zadawali pytania. Na zakończenie spotkania stworzono dokument stanowiący podsumowanie prac. Wskazano, iż konferencja zakończyła sie sukcesem w tym sensie, iż wniosła nowe informacje i poszerzyła horyzonty. Uznano, iż prawa związane z ochroną środowiska są fundamentalne i powinny być traktowane na równi z innymi fundamentalnymi prawami, a sędziowie powinni zwracać szczególną uwagę na przestrzeganie tych praw i zagwarantowanie równego dostępu do sądu. Nawet w przypadku braku ratyfikowania konkretnych umów związanych z ochroną środowiska, sędziowie winni kierować się zasadami miedzynarodowymi obowiązujacymi w innych krajach. Światowa Unia Sędziów będzie brała udział w wymianie międzynarodowej ekspertów z dziedziny prawa ochrony środowiska i współpracowała z Organizacją Narodów Zjednoczonych na tym polu. Kontynuacją tego dnia była wizyta w hydroelektrowni położonej na granicy Brazyli i Paragwaju - ITAPU Binacional, która powstała na mocy dwustronnego porozumienia i stanowi przykład współdziałania w równych częściach w tworzeniu tej inwestycji oraz jej obsłudze. Zatrudnia taką samą ilość pracowników z każdego z tych państw a wytworzony produkt dzieli na pół. Elektrownia zaspokaja 75% zapotrzebowania na prąd Paragwaju i 17% zapotrzebowania na prąd Brazylii. Dwustronne porozumienie oznacza także konieczność stworzenia takiej samej ilości stanowisk pracy dla każdej ze stron.

Nieodłącznym elementem zjazdu Światowej Unii Sędziów są spotkania grup tematycznych obejmujących prawo cywilne, karne, ustrojowe i rodzinne. Z uwagi na obecność tylko jednego delegata z Polski i odbywanie spotkań wszystkich grup w tym samym czasie, zmuszona byłam wybrać jedną z nich i pewną tradycją stało się to, że jestem członkiem grupy ustrojowej. Tegoroczny temat poświęcony był mediom w sądzie. Państwa członkowskie miały za zadanie wypełnienie ankiety opisującej jakie prawa lub zwyczaje obowiązują odnoście obecności mediów w sądzie. Po dyskusji nad ankietami, kierujący grupą roboczą opracowali przy współudziale członków grupy podsumowanie dyskusji. Okazało się, że wiele problemów jest wspólnych pomimo odmiennych uregulowań prawnych i zwyczajów. Wskazano przede wszystkim, że często przedstawiciele mediów nie mają stosownej wiedzy i przygotowania, aby relacjonować zdarzenia z sali sądowej w sposób rzetelny i adekwatny do podejmowanych decyzji procesowych. W tym celu stosowne byłyby szkolenia dla dziennikarzy. Często nie tylko brak wykształcenia, ale i zła wola lub poszukiwanie sensacji powoduje, iż relacje z sali sądowej są wypaczone lub wręcz kłamliwe. Pojawiają się także sporadyczne próby wpływania na zeznania świadków lub oświadczenia woli stron poprzez prezentowanie w mediach określonego punktu widzenia na sprawę, jeszcze przed zapadnięciem orzeczenia. Z drugiej strony zadaniem sądów jest zapewnienie dostępu do informacji i wydawanie oświadczeń dotyczach prcedury, w sposób zapewniający poszanowanie wolności słowa. Prawo do informacji powinno być realizowane przy współpracy mediów i sądów, przy jednoczesnym zapewnieniu ochrony prawa jednostki , jej wizerunku i prywatności. Podano także pewne rozwiązania mogące usprawnić relacje pomiędzy sądem a mediami i pozwalające na pełniejszą realizację prawa do informacji. Wspomniany już trening i szkolenie dla mediów, które także i w Polsce prowadzone jest od kilku lat z, jak się wydaje, rosnącymi sukcesami. Położono nacisk na większe niż dotychczas wykorzystanie przez sąd możliwości komunikowania się w sposób zrozumiały dla przeciętnego obywatela i unikanie hermetycznego języka prawniczego. Sugerowano jak najobfitsze podawanie informacji z sali sądowej, nie naruszające jednak praw stron procesu. Pomocne mogłoby się okazać powołanie instytucji nie związanych z sądem, a udzielających informacji co do toczących się procesów. Wiele krajów korzysta z instytucji rzecznika sądu, jednak zazwyczaj jest to sędzia urzędujący a nie podmiot zewnętrzny. Ciekawym pomysłem byłoby zatrudnienie sędziego w stanie spoczynku do pełnienia roli osoby kontaktującej sie z mediami, na wzór kanadyjski. Sędzia taki dysponuje wówczas odpowiednią ilością czasu i kompetencjami do wnikliwego zapoznania sie z problematyką sprawy i udzialania informacji mediom bez potrzeby poświęcania własnego czasu pracy na tę czynność. Temat kolejnego spotkania grupy roboczej nie został jescze wybrany i będzie przedmiotem dyskusji w drodze elektronicznej.

Znaczną część obrad poświęcono wyborom nowych władz. Zgodnie z uchwalonym Statutem dostępnym na stronie internetowej www.ium-iaj.com wybory członków prezydium IAJ, a także przewodniczących grup regionalnych, odbywają się co dwa lata. Wprowadzone zmiany w statucie w 2012r. spowodowały, iż wybory do prezydium IAJ mają zastosowanie tylko do tych członków, którym mija kadencja. Tym razem był to Prezes IAJ, Viceprezes oraz sześciu członków prezydium. W wyborach tajnych nowym Prezesem IAJ została Kristina Crespo z Urugwaju - dotychczasowy Viceprezes, a nowymi członkami: Rafael de Menezas (grupa Iberoamerykańska), Jose Manuel Igreja Matos (EAJ), Cagney Musi (grupa Afrykańska), Christphe Regnard (EAJ, Przewodniczący Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów), Duro Sesa (EAJ), Gaetano Pacone (grupa reszty świata - ANAO).

Z pozostałych zagadnień poruszanych na zjeździe zaznaczenia wymaga kwestia przystąpienia nowych państw do IAJ, którymi zostały Egipt i Lesotho, co zwiekszyło liczbę krajów skupionych w unii do 83. Szykują się zmiany Statutu IAJ w przedmiocie udzielania pełnomocnictwa do głosowania oraz przyjęcia procedur regulujących monitorowanie kandydatów na członków IAJ. Projekty tych zmian mają zostać przesłane stowarzyszeniom do konsultacji drogą mailową w najbliższym czasie.

Następne spotkanie Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów odbędzie się w Gdańsku w dniach 14-17 maja 2015r.

Dorota Marszałkowska

Komunikaty

Media