Jesteśmy niezależnym, apolitycznym i samorządnym stowarzyszeniem polskich sędziów.
Naszą główną misją jest obrona wolności i praw obywatelskich, fundamentu demokratycznej Polski, należącej do Unii Europejskiej.
Działamy od ponad 25 lat, w tym w międzynarodowych organizacjach sędziowskich Skupiamy ponad 3 500 sędziów, najwięcej w Polsce.

Opinia „Iustitii” wobec projektu rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości zmieniającego rozporządzenie – Regulamin urzędowania sądów powszechnych

Stowarzyszenie Sędziów Polskich "Iustitia" wydało opinię do projektu rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości zmieniającego rozporządzenie – Regulamin urzędowania sądów powszechnych (projekt z dnia 25 kwietnia 2016 r.) Opinia została opracowana przez członków Zespołu ustrojowego, a następnie przyjęta przez Zarząd Stowarzyszenia.

W związku z otrzymanym projektem rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości zmieniającego rozporządzenie – Regulamin urzędowania sądów powszechnych z dnia 18 kwietnia 2016 r. a następnie zmodyfikowanego projektu z dnia 25 kwietnia 2016 r., Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia”  wyraża pozytywną opinię o większości projektowanych zmian, zwraca jednak uwagę na to, że projekt nie eliminuje wszystkich problemów związanych ze stosowaniem rozporządzenia Regulamin urzędowania sądów powszechnych. Pozytywnie należy ocenić zaproponowanie samej zmiany, jednakże niektóre z proponowanych rozwiązań nie są wystarczające, a część z nich może budzić wątpliwości, co do swej funkcjonalności.

Odnośnie  szczegółowych rozwiązań proponowanych w projekcie, Stowarzyszenie zgłasza następujące uwagi.

I.  Propozycja zmiany § 43 jest zasadna w zakresie uchylenia obecnego ustępu 5 i 6 tego paragrafu. Jednakże nowa redakcja tego przepisu  nadal nie uwzględnia specyfiki wydziałów odwoławczych (i penitencjarnych, gdzie występuje podobny problem przydziału – sprawy bowiem przydzielane powinny być nie według kolejności wpływu, a na daną sesję wyjazdową do jednego zakładu karnego). W wydziałach odwoławczych, przy przydziale spraw, koniecznym jest wzgląd np. na to, czy w skład wchodzi sędzia delegowany, nie może on bowiem uczestniczyć w  rozpoznawaniu środków odwoławczych w swoich sprawach, a wskazanym byłoby również, by nie rozpoznawał on spraw ze swojego wydziału. Warte rozważenia jest zatem, aby w wydziałach odwoławczych dopuścić przydział spraw według planu sesji i wyraźne zaznaczyć możliwości odstępstw od przydziału według kolejności (choćby w celu uniknięcia ww. sytuacji). Za zasadne należy więc uznać  uregulowanie, czy to w § 43,  czy to w osobnej jednostce, następujących kwestii, przykładowo opisanych poniżej:

1. W wydziałach odwoławczych dopuszcza się przydział referentom kolejno wpływających spraw według ustalonego planu sesji. W takiej sytuacji wpływające sprawy przypadające na jedną sesję przydzielane są referentom według kolejności alfabetycznej członków składu orzekającego.

2. Odstępstwo od określonych zasad przydziału spraw możliwe jest wyłącznie z powodu zaistnienia ważnej przyczyny, co należy zaznaczyć w zarządzeniu o przydzieleniu sprawy.  W wydziałach odwoławczych ważną przyczyną uzasadniającą modyfikację przydziału może być w szczególności obszerność wszystkich spraw przydzielonych danemu referentowi na jedną sesję odwoławczą lub też długość nagrania protokołów utrwalonych za pomocą urządzeń rejestrujących dźwięk albo obraz i dźwięk.

W ocenie Stowarzyszenia ust. 7 § 43 w proponowanym brzmieniu przesądza, iż zawsze, dla każdego urządzenia ewidencyjnego, ma mieć miejsce osobny przydział spraw. W praktyce, szczególnie w przypadku wydziałów cywilnych i gospodarczych, może to oznaczać, że sprawy wpisywane do repertoriów spraw procesowych „C”, „GC”, „P” i „RC” będą musiały być osobno przydzielane według sztywnej zasady przydziału spraw. Oznaczać może to, że sprawy, które są wpisywane do tych repertoriów, a poprzednio wpisane były do repertoriów spraw nakazowych „Nc” bądź „GNc”, czy też „Np” i „RNc”  nie będą trafiać do tego samego referenta, który wydał, czy to nakaz zapłaty, czy też podjął czynność wiążącą się  z zakreśleniem sprawy w tym repertorium, a do kolejnego referenta, zgodnie z zasadą przydziału spraw w repertorium spraw procesowych („C”, „GC”, „P” i „RC”). Możliwe, że jest to zabieg celowy, niemniej jednak milczy na ten temat uzasadnienie projektu, a zatem może powstać wątpliwość co do interpretacji przepisu. Jeżeli intencją projektodawcy jest taka sytuacja, jak wskazano wyżej, to należałoby w tej materii uzupełnić uzasadnienie. Jeżeli nie, to dotychczasowa norma, wskazująca na przydział spraw zgodnie  z podziałem czynności jest bardziej racjonalna, bowiem wyraźnie daje możliwość regulacji w podziale czynności przydziału spraw przepisanych, z różnych przyczyn, do repertoriów spraw procesowych. Obecnie można bowiem ustalić zarówno to, że sprawy przepisane z repertoriów nakazowych są przydzielane kolejno referentom, jak również to, że sprawy przepisywane między repertoriami trafiają do tych samych referentów.  Proponowane rozwiązanie może stwarzać wątpliwości  i generować różne oceny w praktyce działania części wydziałów sądów. Zauważyć należy przy tym, że problem ten może zaistnieć także np. przy okazji zarządzeń o wyłączeniu spraw i przydziale sprawy wyłączonej, gdzie na podstawie zapisu Regulaminu może powstać dylemat, czy sprawa wyłączona trafia do tego samego referenta, czy do referenta nowego, wyznaczonego według kolejności. Zwrócić należy uwagę, że jeżeli zamiarem projektodawcy jest, aby zawsze po zmianie repertorium sprawa zmieniła referenta, to może pojawić się komplikacja, gdy jeden  z referentów uzna, iż w sprawie można wydać nakaz zapłaty i zarządzi przeniesienie sprawy do repertorium nakazowego, a w tym repertorium inny referent nie podzieli tego poglądu i zarządzi przekazanie sprawy zwrotnie do repertorium spraw procesowych. W przypadku wprowadzenia tej sztywnej regulacji warto rozważyć przynajmniej zapis wskazujący, że sprawy przenoszone miedzy repertoriami, na podstawie zarządzeń o wyłącznie administracyjnym charakterze, przydzielane są tym samym osobom, do referatu, których wpłynęły pierwotnie. Wydaje się, że najwłaściwszym rozwiązaniem byłoby pozostawienie tej kwestii do regulacji w podziałach czynności.

3) Zmiana § 43 ust. 1 wydaje się być zmianą wyłącznie redakcyjną, niemniej jednak użycie określenia „sprawy w wydziałach są przydzielane według kolejności ich wpływu” może powodować w praktyce wątpliwość, co do tego, czy podstawową jednostką, w której ma miejsce przydział spraw jest wydział, czy też w razie powołania w danym wydziale sekcji wydziału (o której mowa  w § 19 Regulaminu) podział spraw następuje osobno w ramach sekcji i osobno w ramach pozostałej części wydziału. Z brzmienia § 19 ust. 4 Regulaminu wynika, że ustalanie tej kwestii następuje przez podział czynności, a zatem statuuje zasadę, że podział czynności jest ustalany dla wydziału, a nie osobno dla wydziału i sekcji. Wniosek taki logicznie wywieść można z zapisu § 19 ust. 4, stanowiącego, że „podział czynności przewiduje orzekanie części sędziów wydziału tylko w sprawach wydzielonych do rozpoznania w sekcji, a części sędziów  w pozostałych sprawach wydziału, które nie zostały wydzielone do rozpoznawania w sekcji”. Tym samym, to podział czynności dla wydziału określa zasady przydziału spraw dla całego wydziału, a zatem w celu zróżnicowania zasad przydziału spraw w związku z orzekaniem sędziów w różnych kategoriach spraw zastosowanie powinien znaleźć § 45 Regulaminu. W celu wyeliminowania wątpliwości za zasadne należy uznać  wyraźne uregulowania tej kwestii w § 45 ust. 1 poprzez dodanie zdania  drugiego w brzmieniu: „W razie powołania w wydziale sekcji, o której mowa w § 19, sprawy są przydzielane jednolicie wszystkim orzekającym, chyba, że zgodnie z § 45 wprowadzona zostanie specjalizacja sędziów w sprawach wydzielonych do rozpoznawania w osobnej sekcji.” Zapis taki rozstrzygnie wszelkie możliwe wątpliwości i nie pozostawi niedomówień, co do tego, czy sprawy są dzielone   w wydziale, czy też              w sekcji (sekcjach) i pozostałej części wydziału.

II. Wątpliwości budzi propozycja zmiany § 45 Regulaminu w części, w jakiej z proponowanego zapisu wyeliminowano warunek zgody na specjalizację wszystkich osób orzekających w wydziale.W ocenie Stowarzyszenia obecna redakcja zapewniała ustalenie przydziału spraw jednolicie i wdrożenie specjalizacji za ogólnym porozumieniem w wydziale. Proponowana zmiana wprowadza regres w przydziale spraw i daje podstawy do nieuzasadnionego ustalenia przydziału różnych kategorii spraw różnym sędziom bez zgody wydziału. Obecne rozwiązanie nie mogło być przy tym uznane za dysfunkcjonalne, bowiem zapewniało, iż wszyscy sędziowie, co do zasady, orzekać powinni  we wszystkich kategoriach spraw. Proponowana redakcja przepisu pozwoli na dowolność w tym zakresie.

III. Za idącą w dobrym kierunku uznać należy propozycję zmiany § 47. Zaznaczyć jednak należy, że propozycja ta wydaje się niewystarczająca. Słusznie wyeliminowano możliwość wyłączenia  z przydziału sędziego z powodu „innej usprawiedliwionej niemożności wykonywania obowiązków służbowych”, bowiem pojęcie to było niejednoznaczne i jego praktyczne stosowanie mogło budzić wątpliwości. Odnośnie proponowanej zmiany zwrócić należy uwagę, na posługiwanie się w sferze terminologicznej pojęciem „nieobecności z powodu choroby”. Określenie to brzmi niejednoznacznie i pozostawia pole do wątpliwości, czy obejmuje ono wyłącznie przypadek choroby sędziego, czyli „czasową niezdolność do pracy z powodu choroby”,  czy także nieobecność  z powodu „konieczności osobistego sprawowania przez pracownika opieki nad chorym członkiem rodziny, potwierdzonej zaświadczeniem lekarskim” . Oba pojęcia są regulowane prawnie i wydaje się zasadne albo posłużenie się nimi albo też wyjaśnienie w § 2 Regulaminu (słowniczku) znaczenia sformułowania „nieobecność   z powodu choroby”. Ponadto proponowany w tym przepisie termin siedmiodniowy wydaje się zbyt krótki, rozważyć należy  przyjęcie co najmniej czternastodniowego terminu nieobecności.      Zasadnicza wątpliwość na tle § 47 dotyczy jednak tego, że utrzymano sztywne zasady przydziału spraw w wydziale i bezwzględne wyłączenie z podziału spraw osób nieobecnych.   O ile właściwe jest dostrzeżenie problemu przydziału spraw podczas nieobecności ze wskazanych przyczyn, to zauważyć należy, że w niektórych jednostkach takie zasady mogą być uznane za zbyt restrykcyjne. Tym samym Stowarzyszenie postuluje wyraźne wskazanie w § 47 (np. poprzez dodanie ustępu 2), iż zasady przydziału spraw w związku z nieobecnością sędziów i referendarzy mogą być w wydziale ukształtowane odmiennie od reguły wskazanej w ust. 1 w podziale czynności, za zgodą większości orzekających w wydziale. Zgoda taka miałaby dotyczyć odrębnie każdego roku i wyrażana byłaby przy przygotowywaniu projektu podziału czynności na rok kolejny.

IV. Proponowane  uregulowanie § 48 budzi następujące zastrzeżenia:

a) istnieje luka w regulacji obciążenia przewodniczących wydziałów liczących 15 sędziów, bowiem   w § 48 ust. 1 pkt 2 lit. d wskazano na obciążenie przewodniczącego wydziału liczącego mniej niż   15 sędziów, a w § 48 ust. 1 pkt 2 lit. f na obciążenie przewodniczącego wydziału liczącego powyżej 15 sędziów. Literalnie więc powstaje wątpliwość co do obciążenia przewodniczącego wydziału liczącego 15 sędziów. Za zasadne należy uznać zapisanie w § 48  ust. 1 pkt 2 lit. d, iż reguluje obciążenie przewodniczącego wydziału liczącego do 15 sędziów, tak jak to ma miejsce  w § 48 ust. 1 pkt 2 lit. b w odniesieniu do zastępcy przewodniczącego;

b) brak jest uzasadnienia powodów obciążenia rzecznika dyscyplinarnego na poziomie 10 %;

c) nie wydaje się zasadne zmniejszanie obciążeń członków kolegiów sądów;

d) nie jest uzasadnione zmniejszenie obciążenia wizytatorów z 50 do 30%,

d) zdecydowanie należy poprzeć propozycję zmiany § 48 polegającą na dodaniu ust. 2a i 2b.

V. Zdaniem Stowarzyszenia, zbyt pochopnie zrezygnowano z regulacji zawartej w § 50 Regulaminu skreślając ten paragraf. Wyartykułowana w nim zasada niezmienności składu orzekającego w toku załatwiania sprawy jest pożądana z punktu widzenia ekonomiki procesowej i korzystne oddziaływanie tej zasady na sprawność postępowania nie powinno budzić wątpliwości. Podkreślenie jej w osobnym paragrafie stanowi cenną wskazówkę interpretacyjną w razie pojawiających się wątpliwości przy wykładni przepisów Regulaminu, jak chociażby te wskazane w punkcie I ppkt 2 lit. b. Stowarzyszenie proponuje pozostawienie § 50 Regulaminu z jednoczesnym doprecyzowaniem jego treści w sposób następujący: § 50. Przy rozdziale pracy pomiędzy sędziów, asesorów sądowych i referendarzy sądowych przewodniczący wydziału przestrzega zasady niezmienności składu orzekającego w toku załatwiania sprawy, dbając w szczególności, aby zmiana sędziego sprawozdawcy zachodziła tylko wyjątkowo i z uwzględnieniem obowiązujących przepisów o przydziale spraw w sytuacji zmiany sędziego sprawozdawcy.”

VI. Wątpliwości budzi zmiana § 107 Regulaminu. Zwrócić należy uwagę, że o dostępie do akt sądowych decyduje ustawa. Już obecna regulacja daje możliwość udostępniania akt określonym jednostkom, a proponowana zmiana rozszerza ten wyjątek, jednak w uzasadnieniu projektu kwestia ta została zupełnie pominięta. Powstaje pytanie, czy projektodawca stoi na stanowisku, iż rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości może rozszerzyć krąg uprawnionych do dostępu do akt sądowych?

VII. Odnośnie propozycji regulacji § 372 Regulaminu wskazać należy na konieczność pilnego ustawowego uregulowania tej materii. Wskazać należy, że zgodnie z art. 12a K.k.w. sąd przekazuje informację na podstawie ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych. Ustawa ta w art. 11 ust. 7 oraz art. 12a wyraźnie wskazuje, iż przekazywanie danych do konkretnych biur odbywa się na podstawie regulaminów biur, które wiążą w tym przypadku także wierzycieli przekazujących dane na podstawie K.k.w. Tym samym z uwagi na takie zapisy powstaje wątpliwość,  czy Regulamin urzędowania sądów powszechnych może narzucić biurom sposób wymiany danych inny niż wynikający z ich zatwierdzonych regulaminów. Możliwe, że kwestia przekazywania danych została uzgodniona z aktualnie działającymi biurami, niemniej jednak zagadnienie to nie powinno być regulowane w rozporządzeniu Regulamin urzędowania sądów powszechnych. Stowarzyszenie postuluje w tym zakresie pilną zmianę ustawową  i wprowadzenie jednoznacznej reguły, iż sąd przekazuje informację za pośrednictwem jednej platformy dostępowej,   z której jest ona dystrybuowana do wszystkich biur. Rozwiązanie takie znacząco ułatwi przekazywanie informacji.

 

 

 

Komunikaty

Media