Jesteśmy niezależnym, apolitycznym i samorządnym stowarzyszeniem polskich sędziów.
Naszą główną misją jest obrona wolności i praw obywatelskich, fundamentu demokratycznej Polski, należącej do Unii Europejskiej.
Działamy od ponad 25 lat, w tym w międzynarodowych organizacjach sędziowskich Skupiamy ponad 3 500 sędziów, najwięcej w Polsce.

Apolityczność sędziów wg Prezydenta RP i Prezesa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej

Prezydent RP Andrzej Duda wystosował list do uczestników Kongresu Prawników Polskich, który odczytał w jego imieniu Andrzej Dera, Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP.

Zdaniem Andrzeja Dudy, niepokojąca jest przewlekłość postępowań sądowych, która prowadzi do bezkarności sprawców przestępstw i wykroczeń oraz wydłuża czas ochrony praw obywatelskich. Wg niego, środowisko sędziowskie powinno zdecydowanie i konsekwentnie potępiać wszelkie, choćby incydentalne, nieetyczne działania swoich przedstawicieli. Nie powinno też zbyt emocjonalnie reagować na krytykę uznając ją za atak na zasadę niezależności sądów. Dodał również, że nakaz apolityczności sędziów oznacza, że nie powinni oni recenzować działalności innych organów władzy publicznej oraz występować jako strona debaty religijnej, etycznej, światopoglądowej czy politycznej.

Prezes Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej Koen Lenaerts w swoim wystąpieniu przypomniał, że istnieje wyraźny związek pomiędzy prawami indywidualnymi, demokracją i wymiarem sprawiedliwości, który jest osadzony w tradycjach konstytucyjnych. Prawa Unii Europejskiej mogą być efektywnie chronione pod warunkiem, że sędzia jest wolny od jakiejkolwiek presji politycznej, przede wszystkim tej wywieranej przez władze publiczne wtedy, gdy staje ona wobec zarzutu naruszenia tych praw. Na koniec odnosząc się do listu Prezydenta Andrzeja Dudy podniósł, że dbałość o prawa obywatelskie i ochronę demokracji nie ma nic wspólnego z polityką, lecz jest powinnością zawodów prawniczych.

Poniżej prezentujemy treść obu wystąpień.

 

List Prezydenta RP Andrzeja Dudy:

Uczestnicy i Organizatorzy

Kongresu Prawników Polskich

w Katowicach

 

 

Szanowni Państwo, Panie i Panowie Sędziowie!

Szanowni Państwo Adwokaci i Radcowie Prawni!

Szanowni Organizatorzy i Uczestnicy dzisiejszego spotkania!

 

Z satysfakcją i aprobatą witam każdą inicjatywę, która w zamyśle jej organizatorów ma służyć usprawnianiu funkcjonowania sądownictwa w Polsce. Ufam, że Państwa dzisiejsze spotkanie będzie forum rzeczowej i konstruktywnej wymiany myśli na ten temat. Ze swej strony chcę zwrócić uwagę na zagadnienia, które w tym kontekście uważam za pierwszoplanowe.

 Konstytucja określa Rzeczpospolitą jako demokratyczne państwo prawne, którego suwerenem jest Naród. Racją istnienia wszelkich władz – w tym sądów – jest służba obywatelom.

Obywatel powinien mieć pewność, że w wypadku naruszenia jego praw niezwłocznie przyjdą mu z pomocą organy i instytucje powołane do ochrony tych praw. Musi też wiedzieć, że ma rzeczywisty dostęp do pomocy prawnej, realne prawo do obrony oraz do reprezentacji przed organami państwa. Dlatego wszystkich nas powinna niepokoić przewlekłość postępowań, liczba przedawnień spraw o przestępstwa i wykroczenia, a w konsekwencji bezkarność sprawców. Cóż bowiem znaczą przyznane prawa, jeśli droga ich egzekwowania pozostaje niepewna lub nadmiernie długotrwała.

Istotna jest również budowa zaufania obywateli do trzeciej władzy. Powszechnie wyrażanym społecznym oczekiwaniem jest, aby środowisko sędziowskie zdecydowanie i konsekwentnie potępiało wszelkie, choćby incydentalne, nieetyczne działania swoich przedstawicieli. Pozytywnego wizerunku trzeciej władzy nie buduje też nazbyt emocjonalna reakcja sędziów na krytykę ani też zbyt pochopne, a przez to nieprzekonujące kwalifikowanie krytycznych komentarzy jako ataków na zasadę niezależności sądów.

Warto natomiast przypomnieć, iż z gwarancją niezawisłości sędziowskiej ściśle wiąże się nakaz apolityczności. Konstytucja zakazuje sędziom przynależności do partii politycznej oraz prowadzenia działalności publicznej, której nie można pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Uważam, że w ślad za doktryną prawa konstytucyjnego zakaz ten należy rozumieć rozszerzająco. Sędzia nie powinien recenzować działalności innych organów władzy publicznej oraz występować jako strona debaty religijnej, etycznej, światopoglądowej czy politycznej.

 Przypominam o tym, ponieważ nadwątlone zaufanie obywateli do rzetelności i bezstronności procedur sądowych oraz do standardów etycznych i zawodowych korporacji prawniczych, a także utrudniony dostęp do pomocy prawnej dla osób niezamożnych i mniej wykształconych jest potencjalnym źródłem patologii i zagrożeniem dla porządku publicznego. Skłania do poszukiwania zastępczych środków ochrony swoich praw i uzasadnionych interesów.

Ufam, że reprezentowane na tym Kongresie środowiska zawodowe gotowe są wesprzeć wszelkie działania zmierzające do zapobieżenia tym groźnym zjawiskom.

Szanowni Państwo, sądy sprawne, bezstronne i szanowane to filar nowoczesnego państwa demokratycznego i warunek jego niezakłóconego rozwoju. Życzę, aby obrady dzisiejszego Kongresu umocniły Państwa przekonanie o konieczności istotnych zmian w funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości w Polsce.

Wyrażam też nadzieję, że nie zabraknie głosów odnoszących się do ram ustrojowych, w którym osadzone jest sądownictwo, to znaczy do norm konstytucyjnych. Moje zaproszenie do debaty nad nową Konstytucją skierowane jest do wszystkich Polaków. W sposób naturalny opinie znawców prawa będą przedmiotem szczególnie wnikliwych analiz. Z zainteresowaniem oczekuję na konkluzje Państwa dyskusji dotyczących również tej materii.

Życzę Państwu udanych, owocnych obrad.

 Andrzej Duda

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej

źródło: www.prezydent.pl

 

Wystąpienie Prezesa Trybunału Sprawiedliwości EU Koena Lenaertsa

 

Od stuleci, sędziowie, prawnicy i wykładowcy prawa muszą interpretować prawo, analizować orzecznictwo i studiować zbiory praw  kierując się odwiecznym nakazem poszukiwania sprawiedliwości. Jest to więc pogoń za sprawiedliwością – można by rzec za Świętym Graalem – która definiuje zawód prawniczy poprzez misję jaką jest zapewnienie  sprawiedliwszego i bardziej równego społeczeństwa w  kolejnych  pokoleniach.

Demokracje, zdefiniowane poprzez wspólne dla wszystkich krajów członkowskich Unii Europejskiej tradycje konstytucyjne, są zbudowane na przekonaniu, że bez względu na swoje  polityczne afiliacje, wiarę religijną i dziedzictwo kulturowe, jednostki korzystają ze sfery wolności i autonomii, które muszą  być wolne od  zewnętrznej, publicznej, niekiedy także prywatnej, ingerencji.

To oznacza, w istocie, że na władzy dysponującej polityczną większością ciąży konstytucyjny zakaz powstrzymania się od działań opresyjnych wobec mniejszości, która jest pozbawiona zdolności do obrony własnych interesów w procesie politycznym. To właśnie dlatego, konstytucje państw członkowskich powierzają sędziom – jako niezależnym arbitrom – obowiązek ochrony indywidualnej sfery wolności i autonomii. W Europie, idea sprawiedliwości jest właśnie dlatego  głęboko spleciona z ochroną praw indywidualnych.

Istnieje więc wyraźny związek pomiędzy prawami indywidualnymi, demokracją i wymiarem sprawiedliwości, który jest osadzony w tradycjach konstytucyjnych: demokracje są mocne w takim stopniu, w jakim mogą udzielić ochrony prawom jednostki. Im bardziej efektywna jest taka ochrona tym mocniejsza jest demokracja.

Jednocześnie, efektywność ochrony zależy od silnej pozycji sędziów jako niezależnych arbitrów.  W ten sposób, im bardziej są niezależni sędziowie, tym  skuteczniejsza jest ochrona praw jednostek i mocniejsza staje się demokracja.

Niezależność krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości stanowi nie tylko przesłankę i warunek umocnienia systemów demokratycznych poszczególnych państw, ale też warunek osiągania wspólnych celów wtedy, kiedy działają one razem w ramach Unii Europejskiej.

 Przyjmując, że Unia Europejska jest ”unią demokracji, sprawiedliwości i prawa”,  należy uznać, że niezależność sądów w każdym  kraju jest ważna nie tylko na szczeblu krajowym, ale także dla całej Unii Europejskiej. Chciałbym wyrazić to nawet jeszcze mocniej:  Niezależne sądy są absolutnie niezbędnym elementem dla przetrwania projektu integracji  europejskiej, ponieważ projekt ten jest zbudowany na idei rządów prawa.

Osoby uczestniczące w Kongresie Prawników Polskich -  sędziowie, adwokaci, radcowie prawni – są strażnikami praw obywateli, które wynikają  z porządku prawnego Unii.

To na adwokatach i radcach  ciąży obowiązek informowania jednostek oraz innych podmiotów o ich prawach gwarantowanych w świetle europejskiego porządku prawnego , występowanie w ich interesie oraz wskazywanie w tym celu właściwego kierunku działania.

Sądy krajowe odgrywają rolę podstawową w zapewnieniu efektywnej ochrony praw które Unia Europejska ustanawia na rzecz jednostek Sądy te, w ścisłej współpracy z Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości stosują i wykonują  prawa UE, jak również podejmują efektywne środki przeciwko państwom członkowskim oraz unijnym instytucjom, które naruszają obowiązki wynikające z Traktatów.

 Biorąc pod uwagę  fakt, że każdemu obywatelowi europejskiemu przysługują te same prawa, należy stwierdzić, że jest nadzwyczaj ważne, aby sądy krajowe stosowały prawo europejskie w sposób jednolity. Właśnie ze względu na konieczność zapewnienia owej jednolitości stosowania, sądy krajowe  wchodzą w dialog z Trybunałem Sprawiedliwości  w każdym wypadku pojawienia się wątpliwości interpretacyjnych. Jednakże, jedynie niezależne sądy mogą korzystać z procedury pytań prejudycjalnych ponieważ tylko takie sądy są obdarzone zaufaniem zakładającym lojalne stosowanie  prawa Unii  Europejskiej zgodnie z interpretacją  przyjętą przez  Trybunał Sprawiedliwości.     

Prawa Unii Europejskiej mogą być efektywnie chronione pod warunkiem, że sędzia jest wolny od jakiejkolwiek presji politycznej, przede wszystkim tej wywieranej przez władze publiczne wtedy, gdy staje ona wobec zarzutu naruszenia tych praw.

Sądy krajowe mają więc  prawo odmowy stosowania prawa krajowego pozostającego w konflikcie z prawem Unii, aby w ten sposób zapewnić jednostkom sprawiedliwość w sferze ponad-narodowej. Ponadto należy dodać, że Unia Europejska dąży do ustanowienia obszaru Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości, w której obywatele UE mogą poruszać się swobodnie, a decyzje sądowe każdego kraju korzystają również ze swobodnego obiegu. Taki cel może być osiągnięty przede wszystkim  przez wzajemne uznawanie decyzji sądowych w sprawach cywilnych i karnych. W odniesieniu do Europejskiego Nakazu Aresztowania  Trybunał Sprawiedliwości  w swym  niedawnym orzecznictwie ( np. sprawy Półtorak C-452/16 PPU, Kovalkovas C-477/16 PPU,) wskazał wyraźnie, że nakaz ten, jeśli ma być  uznany i wykonany   w  innym państwie  członkowskim, to musi być wydany przez władzę sądowniczą, która pozostaje w pełnej niezależności od władzy wykonawczej. Jest tak dlatego, że funkcjonowanie mechanizmu  Europejskiego  Nakazu Aresztowania zależy od wysokiego stopnia wzajemnego zaufania  , który może tylko wtedy być osiągnięty, kiedy nakaz pochodzi od organu sądowego. Mówiąc konkretnie,  oznacza to, że nakaz aresztowania  wydany przez policję lub przez ministra nie będzie przedmiotem wzajemnego zaufania w świetle prawa europejskiego Mechanizm ten pokazuje dobrze, dlaczego niezależność sądów jest konieczną przesłanką swobodnego obiegu orzeczeń sądowych , a w konsekwencji ustanowienia i funkcjonowania obszaru , w którym sprawiedliwość ma charakter transnarodowy.

„Sieć sprawiedliwości" w Europie  tworzy więc złożony układ ponadnarodowej i transnarodowej  sprawiedliwości, w którym sądy krajowe  wchodzą w dialog zarówno z Trybunałem Sprawiedliwości, jak i z sądami krajowymi  innych państw członkowskich. Z tego powodu, w każdej sytuacji, kiedy sąd krajowy przestaje być niezależny, łącznik w tej sieci zostaje zerwany, a w konsekwencji system wymiaru sprawiedliwości w całej Europie ulega w sposób nieunikniony istotnemu osłabieniu.

Sędziowie, wszyscy prawnicy i wykładowcy akademiccy muszą podejmować wspólny wysiłek, aby utrzymać niezależność wymiaru sprawiedliwości w każdym państwie członkowskim. Powód dla takiego działania jest bardzo prosty: bez niezależności, nigdy nie osiągniemy sprawiedliwości czy to na szczeblu krajowym , ponadnarodowym czy w sferze sprawiedliwości transnarodowej, a więc kooperacji pomiędzy poszczególnymi systemami.       

Dlatego tez bardzo cieszę się, że jestem na Kongresie Prawników Polskich, cieszę się, że mogę dać to świadectwo. Sprawy, które państwo podejmujecie, wysiłki sędziów, radców prawnych, adwokatów, badaczy prawa bardzo mnie cieszą, zwłaszcza, że jesteście państwo gotowi pracować razem po to, żeby ochronić niezależność sądownictwa w Polsce. To jest bardzo ważne, ponieważ za 2 lata jeden z ważnych i dużych krajów opuści Unię Europejską. Będziemy w związku z tym mieć 5 dużych członków, Francję, Niemcy, Włochy, Hiszpanię i właśnie Polskę. To będzie wielka piątka Unii Europejskiej. Francja, Niemcy, Włochy, Hiszpania i Polska mogą robić bardzo wiele i Polska może posiłkować się doświadczeniami właśnie tych 4-ch pozostałych krajów. Polska jest duża, stanowi przeciwwagę dla Europy zachodniej szczególnie po wyjściu z  Unii Europejskiej Wielkiej Brytanii.

To oczywiście nie wiąże się z polityką, o czym mówił jeden z moich poprzedników. Mamy różne poglądy równie polityczne, ale niezależnie od nich reprezentujecie Państwo profesje, zawody prawnicze takie, jak sędziowie, radcowie prawni, adwokaci, które muszą stać na straży i  chronić demokrację.

Na samym początku, kiedy ojcowie założyciele tworzyli Unię Europejską, była ona tworzona jako wspólnota prawa, jak powiedział to pierwszy przewodniczący Trybunału. Wydaje mi się, że to co jest w stanie robić Francja, Niemcy, Hiszpania, Włochy, może robić również Polska i dlatego chce powiedzieć na koniec: tak potraficie państwo ! Yes, you can !

 


Drukuj   E-mail