Jesteśmy niezależnym, apolitycznym i samorządnym stowarzyszeniem polskich sędziów.
Naszą główną misją jest obrona wolności i praw obywatelskich, fundamentu demokratycznej Polski, należącej do Unii Europejskiej.
Działamy od ponad 25 lat, w tym w międzynarodowych organizacjach sędziowskich Skupiamy ponad 3 500 sędziów, najwięcej w Polsce.

Konferencja w sprawie nowego prawa konsumenckiego

Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia” otrzymało zaproszenie na Konferencję Naukową „Konsument w świecie cyfrowym. Nowe prawo konsumenckie – nowe problemy ”, która odbyła się 25.03.2015 r. we Wrocławiu na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego. Zorganizowana została przez CBKE WPAIE Uniwersytetu Wrocławskiego, Zakład Prawa i Postepowania Cywilnego WPIA Uniwersytetu Opolskiego, Okręgową Izba Radców Prawnych we Wrocławiu oraz Studenckie Koło Naukowe – Blok Prawa Komputerowego. Zgromadziła wielu specjalistów z zakresu ochrony praw konsumentów.

Przez poniższy link można przejść na stronę przygotowaną dla tego wydarzenia ze szczegółowymi informacjami na jego temat:

http://cbke.prawo.uni.wroc.pl/konferencja/

 

Pomysłodawcom Konferencji należy pogratulować jej zorganizowania, gdyż dotyczyła materii, która jest bardzo aktualna. Dotyczy powszechnych sytuacji codziennego życia i to w coraz większym zakresie,  a jednocześnie jest zbyt mało zdiagnozowana, omówiona i opracowana. W trakcie konferencji poruszono szereg zagadnień szczegółowych, ale skłoniły one zarazem do refleksji natury ogólniejszej. Przejawiała się ona zwłaszcza w dyskusji. Zauważono bowiem, że przemiany cywilizacyjne wymagają nowego przemyślenia znanych konstrukcji prawnych. Zarysowały się przy tym różnice trendów - czy poprzestać na znanych rozwiązaniach prawnych, bazujących na  intuicyjnym wyczuciu porządku  w społeczeństwie czy podążać ku nowym regulacjom, gdy już stanowione prawo  zaczyna przytłaczać swoją szczegółowością i rozmiarem oraz zmiennością.   

Z pewnością warto byłoby zapoznać z całością wystąpień. Syntetycznie bowiem prezentowały poszczególne zagadnienia i stąd trudno je w skrócie przekazać. Dlatego tylko sygnalizacyjnie w nawiązaniu do planu konferencji (który zawiera dokładną informacją o prelegentach i tematach) - można  próbować przytoczyć tylko parę odnotowanych spostrzeżeń:

1. Strony w nikłym zakresie korzystają z europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń, dla których jest ono dostępne i stąd do rozwagi pozostaje podwyższenie wartości roszczeń (pond 2000 euro), by zwiększyć zainteresowanie tą formułą dochodzenia roszczeń, która miała usprawnić postępowanie (badania pokazują, że więcej jest w sądach spraw dotyczących wyższych roszczeń i celowe byłoby wprowadzenie progu 10.000 euro). Pojawią się i inne aspekty traktowane jako utrudnienia w jej upowszechnieniu, np. niewspółmierne opłaty do wartości roszczeń (m.in. 21 % w Niemczech, 23 % w Finlandii i dlatego wskazano 10 % jako dopuszczalny pułap), trudności w uiszczaniu opłat sądowych (w Bułgarii  możliwe jest tylko w kasie sądu lub przez adwokata, a dobrym rozwiązaniem byłyby płatności online), generacja zbędnych kosztów tłumaczeń, problemy z doręczeniami drogą pocztową (stąd pojawił się postulat o kontakt elektroniczny), pisemny co do zasady charakter postępowania (tu proponowano możność korzystania z wideokonferencji itp.). Zaproponowano także wprowadzenie możliwości skorzystania z tego postępowania m.in. osobom z tego samego miejsca zamieszkania (czasowo bowiem jedna z nich może zamieszkiwać gdzie indziej) . Wskazano na konieczność rozwiązania problemów zapewnienia odpowiedniej pomocy przy podejmowaniu czynności w tym postępowaniu.

2. W regulacjach prawnych pojawił się nowy termin „treści cyfrowe” , które można definiować jako dane wytworzone i dostarczone w postaci cyfrowej.  Powstaje problem klasyfikacji umowy dotyczącej  treści cyfrowych. Wyrażony został pogląd, iż  jest umową nienazwaną i nie jest ani umową sprzedaży (treść cyfrowa nie jest rzeczą czy towarem), ani umową usługi. Przy tym poglądzie powstaje problem określenia jurysdykcji, gdyż nie ma bezpośredniej regulacji, jak i pojawił się postulat, by wprowadzić w kodeksie cywilnym odrębną regulację.   

3. Obecnie bardzo rozbudowane są obowiązki informacyjne wobec konsumenta, zwłaszcza w trakcie transakcji zawieranych przez internet (tu można zauważyć, że jest to naturalna konsekwencja braku bezpośredniego kontaktu stron transakcji).  Doprowadziły to także do tej zmiany, iż konsument musi otrzymać warunki umowy na trwałym nośniku (nie można zawrzeć umowy przez telefon). Ważne jest by otrzymywał jasny, zrozumiały przekaz (także w aspekcie grafologicznym), by wiedział, na co wyraża akceptację i potwierdził to.

4. Duże wyzwania rodzi cyfryzacja na rynku handlu sztuką, w tym wobec kwestii weryfikacji autentyczności dzieła przedłożonego do oględzin w internecie czy znalezienia sposobu realizacji prawa pierwokupu.  

5. Ochrona zapewniona konsumentom wywołuje lament przedsiębiorców. Propozycje zmierzają jednak dalej, by rozszerzyć definicję konsumenta na tzw. mikroprzedsiębiorcę. Do rozwiązania pozostają szereg problemów tak zapewnionej ochrony, m.in.  możliwości zwrotu rzeczy, jej zużycia i rozliczenia z tego tytułu (w tym zakresu wypróbowania rzeczy), zwrotu kosztów przesyłki towaru.

6. Etyka wyprzedza prawo. Normy etyczne wyrastają ze społeczności. Prawo powinno być zgodne z etyką i wspierać dobre obyczaje, które były wykształcone w społeczeństwie. Etyka jest potrzeba, gdyż prawo nie wystarcza i stąd w prawie mamy odwołanie do dobrych obyczajów. Ważne jest, by w relacji konsument – przedsiębiorca obie strony stosowały się do tego. 

7. Zwrócono uwagę, że konsumentowi „w sieci” należy zapewnić wzmożoną ochronę, gdyż produkty są tak przygotowane, iż jego świadomość jest zbyt sterowana i to utrudnia podjęcie racjonalnej decyzji.  Wobec świata wirtualnego, kreowanego zwłaszcza  w grach,  konsument może zatracić pełną świadomość, że poprzez jedno kliknięcie dokonuje zawarcia umowy (z obligiem realnej zapłaty). Dlatego wywiedziony był pogląd, iż  ikona o treści „kup” nie jest wystarczającym komunikatem o zawarciu transakcji i  lepszy jest wariant „kup i płać” (tu można postawić pytanie, czy taka ochrona nie osłabia de facto konsumenta, który powinien być już czujny wobec słowa „kup”).

8. Na podobne zagrożenie zmanipulowania konsumenta wskazano w przypadku sytuacji ze świata realnego, gdy klient otrzymuje plik załączników, obowiązujących wraz z umową, gdzie mechanicznie potwierdza zapoznanie się z nimi bez faktycznego ich odczytania.

9. W przypadku korzystania z instrumentów finansowych zwrócić należy uwagę, że nadzór nad instytucjami finansowymi prowadzi państwo macierzyste. Zagadnieniem budzącym wątpliwości, którym zajmowało się orzecznictwo, jest sytuacja prawna zagranicznego oddziału przedsiębiorstwa.

10 Wykształciło się bogate orzecznictwo ETS odnośnie jurysdykcji w trasngranicznych sporach konsumenckich. Dostępność ofert w internecie z różnych stron świata stwarza szereg wątpliwości interpretacyjnych co do określenia właściwego prawa i sądu.

11. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, jak i Federacja Konsumentów, Stowarzyszenie Konsumentów Polskich przybliżyły, iż na bieżąco monitorują sprawy ochrony konsumentów (jak i podejmują działania), gdyż  oczekiwanie aż pojawiające się problemy  znajdą swoje rozwiązanie  na drodze sądowej,  byłoby zbyt długie.

Powyższe nie oddaje wielowątkowości konferencji, która zgodnie z jej tytułem pokazała obecnym szereg nowych problemów w już bardzo skomplikowanym świecie regulacji prawnych. Możliwości cyfryzacji to zarazem ogrom zagadnień, do jakich doprowadza wobec jej globalnego, transgranicznego charakteru (sprzyja temu odległość, różne systemy prawne, jak i nałożenie na nie wspólnych regulacji europejskich). I przy tej okazji aktualizuje się teza wypowiadana i przy innych okazjach, a mianowicie, że nie nadążamy za postępem technologicznym. Niewątpliwie i w tej sferze musi być  zapewniona ochrona prawna, zwłaszcza gdy powstają wątpliwości, czy  wobec rynkowego dążenia do maksymalizacji zysku etyka jest nauką wciąż aktualną. Można było zauważyć, że omawiane trendy prawne wciąż jeszcze  oparte są na intuicyjnym  wyczuciu, co służy ochronie konsumenta. Czy ochrona ta jest jednak realnie efektywna ? Doświadczenia z codzienności sądowej potwierdzają, że  już wypracowane metody ochrony nie bywają respektowane.

 

Hanna Kaflak-Januszko

Komunikaty

Media