Zakończyły się prace parlamentarne nad trzema istotnymi nowelizacjami ustawy o ustroju sądów powszechnych, dotyczącymi: reaktywacji małych sądów (sejmowy druk nr 1509), obniżenia wynagrodzenia za czas choroby (sejmowy druk nr 1502) i zmiany drogi do nominacji sędziowskiej (sejmowy druk nr 1639). W dniu 24 marca wszystkie trzy projekty były przedmiotem głosowania na posiedzeniu plenarnym Sejmu, a po przyjęciu większości poprawek Senatu zostały w dniu 17 marca przekazane Prezydentowi RP.
Niewątpliwie najbardziej zmienne były koleje losu prezydenckiego projektu nr 1509, dotyczącego kryteriów tworzenia sądów. Przypomnijmy, że w wyniku zawartego w Sejmie kompromisu politycznego przyjęto wersję zakładającą obligatoryjną reaktywację 41 sądów rejonowych zlikwidowanych w wyniku tzw. reformy Gowina oraz fakultatywną reaktywację 21 sądów.
Do dość zaskakujących rozstrzygnięć doszło jednak na posiedzeniach dwóch komisji senackich w dniach 12 i 14 lutego 2014 r. W dniu 12 lutego 2014 r. Komisja Ustawodawcza zaproponowała zmiany w projekcie dotyczącym tworzenia sądów. Zmiana ta - zaproponowana przez senatora Marka Borowskiego - zmierza do zlikwidowania możliwości fakultatywnego utworzenia sądów, w których wpływ przekracza 5000 spraw rocznie, ale liczba mieszkańców nie przekracza 50 000. W ten sposób szansę na ewentualną reaktywację traciłoby 21 sądów rejonowych.
Kolejna zmiana została zaproponowana w dniu 14 lutego 2014 r., podczas posiedzenia Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji. Komisja ta zaproponowała zlikwidowanie kryterium wpływu spraw i pozostawienie wyłącznie kryterium liczby mieszkańców. Takie rozwiązanie stwarzałoby możliwość reaktywacji dla 11 sądów rejonowych, w których liczba mieszkańców jest wystarczająca, lecz wpływ spraw był dotychczas zbyt mały, aby mogły one liczyć na przywrócenie.
Na posiedzeniu plenarnym Senatu w dniu 20 lutego 2014 r. odrzucono jednak powyższe propozycje obu komisji, powracając do wersji z kompromisu sejmowego - przewidziana obligatoryjna reaktywacja 41 sądów i fakultatywna 21. Senat przyjął co prawda 10 poprawek, ale miały one charakter raczej redakcyjny, nie wpływając na istotę sprawy.
Poprawki te zostały przyjęte przez Sejm w dniu 14 marca 2014 r. i w tej wersji ustawa została skierowana do podpisu Prezydenta (druk nr 1509).
Równolegle rozpatrywano także projekt dotyczący obniżenia wynagrodzenia sędziów za czas choroby. O dziwo, senacka Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji przyjęła wniosek o odrzucenie tego rządowego projektu w całości. Było to sporym zaskoczeniem, bowiem w toku dotychczasowych prac legislacyjnych parlamentarzyści rządzącej koalicji konsekwentnie ten projekt popierali. Oczywiście, jak można było przewidzieć, błąd ten został szybko naprawiony i na posiedzeniu plenarnym Senatu przyjęto jedynie 10 drobnych poprawek, nie wpływających na istotę proponowanych rozwiązań.
Poprawki te zostały przyjęte przez Sejm w dniu 14 marca 2014 r. i w tej wersji ustawa została skierowana do podpisu Prezydenta (druk nr 1502).
Z kolei przy pracach nad ustawą zmieniającą zasady drogi do nominacji sędziowskiej, Senat wprowadził 15 poprawek, które jednak również nie wpływały w sposób istotny na treść ustawy.
Część tych poprawek została przyjęta przez Sejm w dniu 14 marca 2014 r. i w tej wersji ustawa została skierowana do podpisu Prezydenta (druk nr 1639) .
Poniższa mapka ilustruje sytuację w zakresie reaktywacji sądów, która może nastąpić w razie podpisania ustawy w obecnej wersji przez Prezydenta.
Uwaga: liczba ludności i wpływu spraw, które mają być podstawą decyzji w przedmiocie przywrócenia sądu, pochodzi z danych Ministerstwa Sprawiedliwości i nie była przez nas weryfikowana
(MK)