Jesteśmy niezależnym, apolitycznym i samorządnym stowarzyszeniem polskich sędziów.
Naszą główną misją jest obrona wolności i praw obywatelskich, fundamentu demokratycznej Polski, należącej do Unii Europejskiej.
Działamy od ponad 25 lat, w tym w międzynarodowych organizacjach sędziowskich Skupiamy ponad 3 500 sędziów, najwięcej w Polsce.

Relacja z przebiegu wizyty delegacji Europejskiego Oddziału Światowej Unii Sędziów (EAJ), w dniach 26-27 listopada 2008r. w Warszawie.

Na podstawie Rezolucji EAJ z Turku podjętej w maju 2008r oraz decyzji EAJ zapadłej na zebraniu w Erewaniu we wrześniu 2008r. do Polski wysłana został grupa trzech osób celem spotkania z przedstawicielami władz, samorządem sędziowskim i Prezydentem RP oraz sporządzenia raportu z tej wizyty. Osobami wchodzącymi w skład grupy byli:

Bjórn Solbakken - Przewodniczący EAJ i szef zespołu ds. wynagrodzeń sędziów w Europie. Sędzia Sadu Apelacyjnego w Kurslund w Norwegii,

Lothar Junemann  - członek zespołu ds. wynagrodzeń sędziów w Europie. Sędzia z Berlina.

Maarteen Steenbeek - członek zespołu ds. wynagrodzeń sędziów w Europie. Sędzia z Bredy (Holandia).

 

Goście spotkali się kolejno z Ministrem Finansów Vincentem Rostowskim, Przewodniczącym Parlamentarnej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka Ryszardem Kaliszem, Ministrem Sprawiedliwości Zbigniewem Ćwiąkalskim, Pierwszym Prezesem Sądu Najwyższego Lechem Gardockim, Krajową Radą Sądownictwa w osobach Stanisława Dąbrowskiego, Marka Celeja i Ireny Piotrowskiej oraz Ministrem Andrzejem Dudą z Kancelarii Prezydenta. W pierwszym dniu odbyło się także spotkanie z Panią Prezes Iustitii Ireną Kamińską i zaproszonymi kolegami z Oddziału warszawskiego Iustitii, a po południu konferencja prasowa z udziałem gości oraz kolacja z zarządem Iustitii.  

 

Celem spotkania poprzedzającego oficjalne wizyty było omówienie programu oraz przejrzenie dokumentów, które zostały przesłane wcześniej drogą mailową. Skupiono się głównie na nowelizacji usp z 30.10.2008r. Goście chcieli zapoznać się z propozycją nowego systemu kształtowania wynagrodzeń sędziowskich i konkretnymi wyliczeniami w złotówkach i euro miesięcznego wynagrodzenia SSR rozpoczynającego karierę w porównaniu z miesięcznym wynagrodzeniem SSN oraz parlamentarzystów. Poruszano także problem zwierzchnictwa Ministra Sprawiedliwości nad sądami powszechnymi, dojścia do urzędu sędziego, projektu ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury oraz opinii Krajowej Rady Sądownictwa o projektach usp i o szkole. Wytłumaczyliśmy gościom, że projekt usp, choć zawiera pożądane rozwiązania w zakresie powiązania wynagrodzeń ze wskaźnikiem ekonomicznym, to jednak skonstruowany został tak, że poprzez zaniżenie mnożników nie przyniesie w istocie znaczącej poprawy sytuacji ekonomicznej sędziów i że nadal pozostanie to w sferze dodatkowego 1.000 zł miesięcznie, co nie rozwiązuje kwestii związanych z gwarancjami godnego wynagradzania zawartymi w Konstytucji RP.

 

Pierwszym spotkaniem była wizyta w Ministerstwie Finansów, gdzie przyjęci zostaliśmy przez Pana Ministra Vincentego Rostowskiego oraz dwóch innych przedstawicieli Ministerstwa. Wizyta rozpoczęła się, tak jak wszystkie następne, od przedstawienia przez Prezesa EAJ Bjórna Solbakkena celów wizyty. Wskazywał on na treść rezolucji z Turku podjętej w maju 2008r. oraz decyzji EAJ dotyczącej wysłania grupy ekspertów do Polski, która zapadła we wrześniu 2008r. w Erewaniu. Odniósł się do treści ustępu 6.1 Karty Statusu Sędziego w Europie, który stanowi, że "Sędziowie zawodowi maja w czasie wykonywania obowiązków, prawo do wynagrodzenia, w wysokości, gwarantującej nie uleganie jakimkolwiek naciskom mającym na celu wpływ na ich decyzje (...) a poprzez to na ich niezawisłość i bezstronność". Reakcja Pana Ministra Rostowskiego była bardzo stanowcza. Stwierdził on, że wskazany w rezolucji z Turku spadek wynagrodzeń sędziów nie jest prawdą, albowiem wynagrodzenia sędziów nie spadały od 1997r. a nadto, że wskaźnik relacji do średniego miesięcznego wynagrodzenia nie jest niski, bo wynosi aż 1,9 podczas gdy w Niemczech 0,9. Spowodowało to reakcję zarówno gościa z Niemiec - Lothara Junemanna jak i Pani Prezes Ireny Kamińskiej. Pani Prezes wskazała, że niezależnie od wyliczeń ministra finansów związanych z nie płaceniem przez sędziów składki na ubezpieczenie społeczne, wynagrodzenie sędziów jednak spadało, co Pan Minister w efekcie przyznał, jednak powiedział, że spadek ten był bardzo nieznaczny. Na reakcję gościa z Niemiec, że porównanie wskaźników 1,9 i 0,9 nie może odnosić się do liczb absolutnych a do konkretnych warunków życia, Pan Minister odpowiedział, ze nie będzie prowadził z nim dyskusji na ten temat. Minister dodał również, że ustęp 6.1 Karty Statusu Sędziego w Europie nie odnosi się do sędziów jako całości a do indywidualnych przypadków każdego sędziego. Wskazał także, że Polska zajmuje 5 miejsce w Europie pod względem ilości sędziów na 100.000 mieszkańców, a także, że niemożliwe jest, aby tylko jedna grupa zawodowa otrzymywała stale zwiększające się wynagrodzenia (to odnośnie projektu na 2010 rok). Pan Minister dodał, że i te podwyżki na 2009r. nie były po jego myśli, bo jak wynika z raportu Banku Światowego na dochodzenie roszczenia w Polsce potrzeba 840 dni w sprawach gospodarczych. Istnieje zatem problem z wydajnością sądów. Podstawą poprawy wydajności są zaś jedynie reformy, których, zdaniem Pana Ministra Rostowskiego, nie można przeprowadzić nie naruszając zasady niezawisłości sądów i niezależności sędziów. Jako przykład został wskazany przepis mówiący o niemożności przenoszenia sędziego do pracy w sądzie na terenie innego okręgu, bez jego zgody. Zróżnicowanie obciążenia i kosztów życia jest na terenie całego kraju znaczne, jednak próby zdywersyfikowania wynagrodzenia napotykają na opór środowiska i nie dają się pogodzić z niezależnością sędziów. Sytuacja jest zatem patowa. Ponownie powtórzył, że to nieprawda, że wynagrodzenie sędziów uległo zmniejszeniu nawet w stosunku do innych grup zawodowych i wskazał na opóźnienia w rozpoznawaniu spraw. Na koniec wskazał, że Polska jest biednym krajem i dlatego sędziowie mogą zarabiać najwyżej odpowiednik około 1.800 Euro miesięcznie.

 

W tym miejscu Pani Prezes Irena Kamińska wskazała, że zaległości są efektem powiększenia kognicji sądów w latach 90-tych a długość dochodzenia roszczenia jako 840 dni liczy się z postępowaniem egzekucyjnym i jedynie 50 dni z tego przypada na postępowanie przed sądem. Nakłady na sądownictwo nie przekładają się na sytuację ekonomiczną sędziów. Pan Minister Rostowski przerwał wypowiedź Pani prezes i przyznał, że długość postępowania liczona jest wraz z postępowaniem egzekucyjnym. Reformy wymiaru sprawiedliwości mogłyby zatem polegać na zmniejszeniu kognicji sądów, ale to rola Ministerstwa Sprawiedliwości. Na koniec udzielono jeszcze głosu Pani Prezes Irenie Kamińskiej, która wskazała na następujące kwestie:

- poczucie odpowiedzialności sędziów za państwo i docenianie dyscypliny budżetowej, ale

- brak naboru na urząd sędziego przez następnych 6 lat, nieatrakcyjność ekonomiczna tej profesji dla innych zawodów prawniczych oraz odejścia najlepszych z sądów spowodują zapaść a nie poprawę efektywności wymiaru sprawiedliwości,

- rozwiązanie na rok 2010 dawało jeszcze jakąś nadzieję na realną poprawę uposażeń sędziów, szczególnie rejonowych i jeśli to zbyt obciążające dla budżetu to można by rozważać rozłożenie w czasie tej regulacji np. do 2011 roku

- pożądany byłby sygnał woli politycznej zmiany sytuacji ekonomicznej sędziów tak byśmy nie byli najgorzej opłacanym zawodem prawniczym

- wejście w życie przepisów upadłości konsumenckiej zwiększy obciążenie sądów

Riposta Ministra Rostowskiego była następująca:

- zasadą stosowaną do wszystkich grup zawodowych jest to że pieniądze idą za reformą. Brak reform = brak pieniędzy i tu podwyżka na 2009 wyprzedza reformę więc Minister nie jest z niej zadowolony

- odejścia z sądów są szacowane na około 1% więc nie wygląda to na masowe opuszczanie zawodu sędziego

- porównanie z innymi zawodami prawniczymi np. adwokatami wskazuje że adwokatów jest mniej w przeliczeniu na 100.000 niż sędziów

Goście po wizycie wyrazili pogląd, że Pan Minister od pierwszej minuty atakował, zaś mottem jego wypowiedzi było "nie dam ani grosza bez reform poprawiających efektywność działania sądów"

 

Kolejnym miejscem, które odwiedziła delegacja EAJ była Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka, gdzie przyjął nas jej przewodniczący Ryszard Kalisz i zastępca Jerzy Kozdroń oraz Iwona Arendt. Ryszard Kalisz opowiedział jak doszło do przyjęcia przez Komisję dezyderatu w lipcu 2008r. i jaka była odpowiedź rządu. Wyraził poparcie dla dążeń sędziów zmierzających do należytego uregulowania ich statusu ekonomicznego. Przypomniał także historie kształtowania się wynagrodzeń sędziów od 1989r. Przewodniczący poinformował także, iż komisja przyjęła dezyderat dotyczący konieczności uregulowania systemu wynagrodzeń sędziów zgodnie z zapisami Konstytucji, a także wskazała na trudności związane ze zdawaniem egzaminów na aplikacje adwokacką i radcowską w tym roku. Poseł Jerzy Kozdroń przypomniał, że jest byłym sędzią z Kwidzynia i wskazał, że z perspektywy małego miasta do urzędu sędziego nie przyjmowano wcale tych najgorszych i takiego zagrożenia nie ma i teraz, albowiem z posiadanych przez niego informacji w ostatnim roku na urząd sędziego pretendowało 50 adwokatów lecz żaden nie został przyjęty. Zatem wygląda na to, że Krajowa Rada Sądownictwa nie chce pozytywnie opiniować adwokatów. Takie postępowanie, zdaniem posła Kozdronia, jest niewłaściwe i nie będzie można mówić o urzędzie sędziego jako koronie zawodów prawniczych.

 

Następnie złożyliśmy wizytę Ministrowi Sprawiedliwości Zbigniewowi Ćwiąkalskiemu, który powitał nas razem z Ministrem Jackiem Czają, Grzegorzem Wałejko i Elżbietą Rosłoń. Na pytanie jakie są prognozy na 2010 rok pan Minister odpowiedział, że powinna być zachowana równowaga we wszystkich grupach finansowanych z budżetu a sędziowie nie mogą korzystać w większym stopniu niż pozostałe grupy. Przytoczył także list Niemiecko - Polskiego Stowarzyszenia Prawników skierowany do władz polskich w dniu 25 sierpnia 2008r., w którym wskazuje się, ze sędzia na początku kariery otrzymuje wynagrodzenie 3.000 zł miesięcznie, co nie jest prawdą. Pan Minister stwierdził, że wynagrodzenie to wynosi 5.000 zł brutto i wymienił przywileje sędziów, które mają rekompensować niedostateczne wynagrodzenie, a są to: 13 pensja, brak składki na ubezpieczenie społeczne, stan spoczynku, dodatki funkcyjne, stażowe, dodatkowy urlop, preferencyjne pożyczki mieszkaniowe. Te same prawa mają tez prokuratorzy. Wynagrodzenie sędziego jest nadto porównywalne z wynagrodzeniem profesora na początku kariery. Pan Minister przyznał, że wynagrodzenia sędziów mogłyby być wyższe, ale należy brać pod uwagę kondycję finansową całego kraju. Podkreślił też, że doprowadził do podwyżek uposażeń, tak jak obiecywał na początku obejmowania urzędu oraz że będą to największe podwyżki od 1995r. dla sędziów sądów rejonowych - 23%. Pan Minister nawiązał do niedawnej wizyty w Białymstoku, gdzie dowiedział się, że sędziowie planują akcje odmowy udziału w komisjach wyborczych oraz dalsze dni bez wokand mimo zapowiedzianej podwyżki. Pan Minister nie rozumie i nie akceptuje tych form protestu. Jest jednak otwarty na współpracę ze środowiskiem sędziowskim i wspólne wypracowanie potrzebnych reform. W kwestii nadzoru administracyjnego nad sądami Pan Minister podkreślił, ze nie jest to nadzór judykacyjny a jedynie administracyjny, zaś model sądów administracyjnych ze zwierzchnictwem prezesa NSA jest niemożliwy do wprowadzenia, bo dotyczy znacznie mniejszej grupy podmiotów.

 

Przewodniczący EAJ oświadczył, że Międzynarodowe Stowarzyszenie Sędziów nie ma prawa ingerować w nieporozumienia wewnątrz kraju stowarzyszenia członkowskiego i nie odniesie się zatem do akcji protestacyjnych podejmowanych przez sędziów.

 

Pani Prezes Irena Kamińska wskazała, że przywileje posiada wiele grup (budżetówka, służby mundurowe itp.) lecz żadna z nich nie posiada gwarancji konstytucyjnych. Kredyty preferencyjne oferowane są zaś głównie dlatego, iż sędziowie maja kłopoty z uzyskaniem zdolności kredytowej na warunkach komercyjnych. Co do sędziowskich protestów przypomniała, że sędziowie od wielu lat i to w różnych formach przypominali o konieczności uregulowania kwestii wynagrodzeń, że wiosną tego roku wręczono Ministrowi Sprawiedliwości list podpisany przez około 5 tysięcy sędziów i wszystko to nie dało rezultatów. W związku z tym sięgnęli do bardziej wyrazistych form protestu, ale trzeba wyraźnie podkreślić, że nie jest to strajk.

 

Minister Czaja wskazał nadto, że mnożnik średniego miesięcznego wynagrodzenia nie jest niski, bo zdarza się w Europie nawet poniżej 1 (0,9 Niemcy). W Polsce potrzebne są reformy wymiaru sprawiedliwości - przykładowo jest 319 sądów w których jest od 4-19 sędziów, a są też i takie w których miesięcznie nie wpływa nawet jedna sprawa do rozpoznania.

 

Rozmowa z Ministrem Sprawiedliwości miała uprzejmy przebieg a Pan Minister wykazywał dużo zaangażowania i deklarował wolę współpracy w zakresie opracowywania reform zmierzających do poprawy efektywności sądów.

 

Po spotkaniu z Ministrem Sprawiedliwości przewidziana była konferencja prasowa w siedzibie Iustitii na Płockiej, gdzie goście zostali przetransportowani. Zainteresowanie dziennikarzy nie było duże - pojawiły się trzy osoby z gazet, jedna z radia oraz fotograf. Dzień zakończył się kolacją wspólną z zarządem, podczas której Bjórn Solbakken dziękując za miłe przyjęcie stwierdził, że wizytę u Ministra Finansów zapamięta do końca życia. 

 

Czwartek rozpoczął się od spotkania z panem Pierwszym Prezesem Sądu Najwyższego Lechem Gardockim i Panem Sędzią Tadeuszem Erecińskim. Pan Prezes wyraził nadzieję, że wizyta zagranicznych gości wywrze wpływ na władze polskie. Ocenił pozytywnie propozycje nowej regulacji wynagrodzeń sędziów i ich powiązania ze średnim wynagrodzeniem w kraju jako obiektywnym miernikiem niezależnymi od woli politycznej. Stwierdził, że nie będzie to jednak stanowiło przełomu kwotowego i potrzebne są bardziej radykalne kroki, które uczyniłyby wynagrodzenia sędziów odpowiednie do zakresu obowiązków i godności urzędu.  Wyraził też obawę co do lat następnych po 2009 r. Władze bowiem niechętnie odnoszą się do obiektywnych mierników ekonomicznych albowiem ogranicza to ich decyzyjność i wpływ na te wynagrodzenia. Kryzys ekonomiczny powoduje, że obecnie jest trudny moment do wprowadzenia takiej reformy, szczególnie, gdy rząd prognozuje ograniczenia wszystkich wydatków. Podwyżka to słuszna decyzja, ale nie wychodzi ona naprzeciw oczekiwaniom sędziów. Pan profesor Ereciński dodał, że w Konstytucji RP zapewniona jest godność wynagrodzenia sędziego. Problem wysokości takiego wynagrodzenia był już przedmiotem orzekania w Trybunale Konstytucyjnym w 2000r. Trybunał wprawdzie uchylił się od sposobu ustalania wynagrodzenia sędziów, jednak ustanowił pewne kryteria. Obecnie do Trybunału Konstytucyjnego skierowana została skarga, która dotyczy podstawy wynagradzania sędziów i mamy nadzieję, że Trybunał rozstrzygnie ją zgodnie z oczekiwaniami sędziów. W kwestii nadzoru Ministra Sprawiedliwości nad sądami powszechnymi profesor Ereciński wyraził pogląd, że w sądach administracyjnych nadzór sprawowany przez Prezesa NSA funkcjonuje dobrze zaś w sądach powszechnych Minister ma prawo przenoszenia sędziów oraz sprawuje nadzór nad finansami sądów poprzez kierowników finansowych. Sędziowie nie mogą być członkami związków zawodowych a żadna władza nie jest w pełni zainteresowana w zagwarantowaniu sędziom godziwych warunków finansowych. Nawet jeśli efektywność sądów nie jest zadawalająca to lekarstwem na taką sytuację nie może być odmowa godziwego wynagrodzenia, bo wówczas nie zatrzyma się w zawodzie najzdolniejszych, ale powinno się zwrócić raczej uwagę na ograniczenie kognicji sadów i właściwe rozlokowanie sędziów. Pan profesor docenił także rangę wizyty EAJ w Polsce.

 

W samo południe delegacja EAJ spotkała się z przedstawicielami Krajowej Rady Sądownictwa w osobach jej przewodniczącego Stanisława Dąbrowskiego, Ireny Piotrowskiej i Marka Celeja. Pan sędzia Stanisław Dąbrowski przedstawił cele, sposób działania i skład Krajowej Rady Sądownictwa. Przechodząc do aktualnej sytuacji w wymiarze sprawiedliwości pan sędzia Dąbrowski wskazał na realny spadek o 1/3 wynagrodzeń sędziowskich na przestrzeni ostatnich 10 lat. Zaznaczył też, że znaczna ilość sędziów odchodzi z zawodu (w roku 2008 jest to już 50 osób) a niskie uposażenia nie zachęcają do skorzystania z wolnych etatów prawników z innych, lepiej opłacanych profesji, chyba, że są to osoby, które nie radzą sobie w warunkach rynkowych. Niskie wynagrodzenia uniemożliwiają uczynienie z profesji sędziego ukoronowanie zawodów prawniczych. Wspomniał także o skardze Krajowej Rady Sądownictwa do Trybunału Konstytucyjnego w zakresie zbadania ustalania za pomocą kwoty bazowej wynagrodzeń sędziów i dodał, że jeżeli nowelizacja usp przewidująca odejście od tej kwoty bazowej wejdzie w życie KRS cofnie tę skargę i wystąpi o umorzenie postępowania w tym przedmiocie, ponieważ zaskarżone przepisy przestaną obowiązywać. Pan sędzia Dąbrowski wskazał, że zapowiadana podwyżka nie może satysfakcjonować sędziów co do wysokości kwoty, która będzie wystarczyła najwyżej na skromne utrzymanie.

 

Pani Prezes Irena Kamińska zabrała głos mówiąc, że Ministerstwo Sprawiedliwości bagatelizuje kwestię odejść z zawodu sędziego w ilości występującej obecnie i dopiero odejścia na poziomie 1.000 osób w skali roku stanowiłyby problem dla Ministerstwa. Jednakże każde odejście oznacza przejęcie spraw do rozpoznania będących w dotychczasowym referacie sędziego, często w ilości 200-300 spraw. Wyraziła także ubolewanie z powodu konieczności cofnięcia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego przez Krajową Radę Sądownictwa i pozbawienie Trybunału Konstytucyjnego możliwości wypowiedzenia się co do zarobków sędziów, nie kwotowo ale w relacji do innych wynagrodzeń. Na koniec Pan sędzia Dąbrowski wskazał na wyjątkową ostrożność w kwestii powoływania na stanowisko sędziego osób wątpliwych oraz fakt wielokrotnych na przestrzeni roku projektów usp dotyczących wynagrodzeń sędziów, które nie zostały zrealizowane, co doprowadziło do nierozważnych zachowań sędziów.

 

Ostatnim miejscem spotkania przedstawicieli EAJ była Kancelaria Prezydenta, gdzie w imieniu Prezydenta rozmawiał z gośćmi Minister Andrzej Duda. Deklarował on poparcie dla słusznych żądań środowiska sędziowskiego zmierzających do zwiększenia uposażeń. Wyrażał wolę współpracy i rozmów z przedstawicielami sędziów choćby w formie zwołania "okrągłego stołu". Zaznaczył, że poprzedni rząd przewidział w budżecie 300.000.000 zł na podwyższenie wynagrodzeń sędziów i Prezydent dwukrotnie w tym roku występował z inicjatywą podwyższenia mnożników, powołania sędziego grodzkiego i powiązania wynagrodzeń ze średnią w gospodarce narodowej, jednak nie uzyskał kontrasygnaty premiera. Zaznaczył, że podwyżka 1.000 zł nie jest rozwiązaniem systemowym. Pani Prezes wskazała, że przyjęte w projekcie ustawy mnożniki są zbyt niskie i że Iustitia będzie rozważała zwrócenie się do Prezydenta aby wystąpił z inicjatywą ustawodawczą w zakresie ich zwiększenia. Goście spytali przedstawiciela Prezydenta o podstawę odmowy nominacji sędziów, na co uzyskali odpowiedź, że powoływanie sędziów jest prerogatywą Prezydenta, z której nie skorzystał w stosunku do kilku osób i że była to decyzja głęboko przemyślana.

 

Na tym zakończyła się wizyta gości z EAJ w Polsce.

 

Na koniec przypomnę jeszcze, że celem tej wizyty jest sporządzenie raportu o stanie sądownictwa w Polsce, pozycji sędziego i jego wynagrodzenia. Raport ten zostanie przesłany do instytucji europejskich, do Rady Europy oraz opublikowany w mediach. Stanowił będzie ważny element w negocjacjach z rządem i wskazywał na wsparcie udzielone Iustitii przez Światową Unię Sędziów. Z natury swojej rzeczy międzynarodowe organizacje pozarządowe dysponują ograniczonymi możliwościami oddziaływania na decyzje podejmowane przez rządy suwerennych państw, jednak wsparcie niezależnych organizacji może stanowić element legitymizacji naszych żądań. Kolejne spotkanie EAJ będzie miało miejsce w Krakowie w dniach 14-17 maja 2009r. i tam będzie ten raport prezentowany. Goście wyrazili także zainteresowanie obecnością Ministra Sprawiedliwości na tym spotkaniu.

 

Członek Zarządu

SSP Iustitia

Dorota Marszałkowska

 

Komunikaty

Media